Những vấn đề pháp lý liên quan đến tranh chấp tài sản chung của dòng họ

Tranh chấp tài sản chung của dòng họ không còn là một điều gì mới lạ trong thực tiễn xã hội hiện nay. Vốn dĩ tranh chấp tài sản chung đã khá phức tạp thì tranh chấp tài sản của cả dòng họ lại càng phức tạp hơn. Vậy những vấn đề pháp lý đặt ra liên quan đến tranh chấp tài sản chung của dòng họ hiện nay như thế nào? Hãy cùng luật Bright Legal tìm hiểu qua bài viết sau đây.Khái niệm tài sản chung của dòng họ?Tài sản thuộc sở hữu chung của dòng họ được gọi ngắn gọn là tài sản chung của dòng họ. Ví dụ là quyền tài sản như: quyền sử dụng đất, nhà từ đường, nhà thờ họ, đồ vật sử dụng vào việc thờ cúng, tài sản khác do các thành viên của dòng họ đóng góp,…Tài sản chung của dòng họ là quyền tài sản sở hữu chung hợp nhất và không thể phân chia.Theo quy định của pháp luật hiện hành, tài sản chung của dòng họ có thể hiểu là tài sản chung của cộng đồng và được phân tích tại khoản 1, 2 Điều 211 Bộ luật Dân sự năm 2015 như sau:- Sở hữu chung của của dòng họ, thôn, ấp, bản. làng, buôn… là sở hữu chung của cộng đồng- Các thành viên của cộng đồng, dòng tộc cùng nhau quản lý, sử dụng và định đoạt tài sản chung đó theo thỏa thuận hoặc theo tập quán địa phương nhằm vì lợi ích chung.Có phân chia được tài sản chung của dòng họ hay không?Như đã phân tích ở trên, tài sản chung của dòng họ bao gồm rất nhiều loại là quyền tài sản, hay tài sản hữu hình và hầu hết là không chia được. Bởi đó là tài sản thuộc sở hữu chung hợp nhất, được sử dụng vào mục đích thờ cúng phục vụ lợi ích chung của cộng đồng nên không phân chia được. Tuy nhiên, trường hợp một số tài sản như: nhà cửa, các công trình phụ do một hoặc nhiều người người trong dòng họ bỏ tiền cá nhân xây dựng. Những công trình này nhằm để phục vụ quá trình sinh sống của người trông coi, nhà thờ, hay những công trình khác do người quản lý nhà thờ xây dựng ví dụ: Sân chơi thể thao, nhà ăn, nhà bếp phục vụ cúng, giỗ, hoa màu trồng trên đất chung của dòng họ, lợi tức từ việc bán hoa màu,… tùy trường hợp thì vẫn có thể chia được.Tư cách tố tụng của dòng họ trong tố tụng dân sựDòng họ là một tổ chức gồm nhiều cá nhân nhưng không có tư cách pháp nhân. Khi có tranh chấp phát sinh thì dòng họ thực hiện quyền khởi kiện để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ như thế nào?Quyền khởi kiện vụ án dân sự được quy định tại Điều 186 Bộ luật Tố tụng dân sự (BLTTDS) 2015 như sau: Cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền tự mình hoặc thông qua người đại diện hợp pháp khởi kiện vụ án tại Tòa án để yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.Chủ thể có quyền khởi kiện Điều 3 của Nghị quyết 01/2020/NQ-HĐTP, quy định về quyền khởi kiện trong các vụ án tranh chấp tài sản chung của dòng họ có các điểm sau:- Thành viên trong dòng họ được quyền đứng ra khởi kiện vụ án tranh chấp về tài sản chung của dòng họ. Mục đích của việc khởi kiện nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình theo quy định của luật tố tụng dân sự.- Cả dòng họ không được phép làm nguyên đơn trong vụ án tranh chấp về tài sản chung của dòng họ. Không có nhóm chung là tập thể như: chi họ, nhánh họ, hội đồng gia tộc… đều không có quyền khởi kiện vụ án này.  Do vậy nếu muốn bảo về quyền và lợi ích hợp pháp của dòng họ mình, thì mọi thành viên trong dòng họ đều được ủy quyền khởi kiện trong vụ án tranh chấp về tài sản chung của dòng họ. Hướng dẫn sơ lược về việc khởi kiện tranh chấp tài sản chung trong dòng họThẩm quyền giải quyết Tòa án nhân dân cấp huyện có thẩm quyền giải quyết tranh chấp tài sản chung trong dòng họ (Theo Khoản 2 Điều 26, Khoản 1 Điều 35 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015). Đối với trường hợp trong dòng họ có thành viên đang sinh sống ở nước ngoài hoặc cần phải ủy thác tư pháp cho cơ quan đại diện của Việt Nam tại nước ngoài, cho Tòa án, cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài thì theo quy định tại Khoản 3 Điều 35 Bộ luật tố tụng dân sự 2015 thì sẽ thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án Nhân dân cấp tỉnh.Thành phần hồ sơĐơn khởi kiện giải quyết tranh chấp tài sản chung trong dòng họ ( theo mẫu số 23-DS ban hành kèm theo nghị quyết 01/2017/NQ-HĐTPTC)Giấy tờ chứng minh quyền sở hữu của người khởi kiện có liên quan đến tài sản chung của dòng họGiấy tờ tùy thân của người khởi kiệnCác tài liệu, chứng cứ khác nhằm chứng minh quyền, lợi ích hợp pháp của người khởi kiện đã bị xâm phạmTrình tự thủ tục giải quyết tranh chấp liên quan đến tài sản chung của dòng họDựa theo điều 191, 195, 196 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 thì:  Nguyên đơn nộp đơn cho Tòa án Nhân dân cấp huyện hoặc tòa án nhân dân cấp tỉnh nơi mình sinh sống hoặc nơi có tài sản đang tranh chấp.Sau khi xét thấy hồ sơ yêu cầu khởi kiện đã đúng và đầy đủ, Tòa án sẽ gửi thông báo nộp tạm ứng án phí đến cho nguyên đơn.Trong vòng 7 ngày làm việc kể từ khi nhận thông báo, nguyên đơn có nghĩa vụ tiến hành nộp tạm ứng án phí tại Chi  Cục thi hành án dân sự huyện hoặc tỉnh nơi thụ lý giải quyết vụ án.Thời gian từ khi thụ lý vụ án đến khi đưa vụ án ra xét xử sẽ giao động từ 4 - 6 tháng. Trong khoảng giai đoạn này, Tòa sẽ tiến hành mở phiên họp về việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và tiến hành hòa giải. Trong thời hạn chuẩn bị xét xử này, nếu xét thấy đã đủ căn cứ và điều kiện để đưa vụ án ra xét xử thì tòa án sẽ ra quyết định đưa vụ án ra xét xử. Và phiên tòa sẽ mở trong thời hạn 1 tháng kể từ ngày có quyết định đưa vụ án ra xét xử.Một số hướng dẫn chung về giải quyết tranh chấp về tài sản chung của dòng họNghị quyết số 01/2020 của hội đồng thẩm phán TANDTC hướng dẫn một số quy định của pháp luật trong giải quyết tranh chấp về tài sản chung của dòng họ như sau:Xác định thành viên của dòng họTheo hướng dẫn này, thành viên dòng họ có quyền khởi kiện là cá nhân thuộc dòng họ dựa theo tập quán phổ biến và được cộng đồng nơi có dòng họ đó tồn tại. Các bên tranh chấp phải cung cấp thông tin về họ, tên và địa chỉ của thành viên dòng họ khi yêu cầu khởi kiện.Thành viên trong dòng họ là người đại diện cho tập thể được ủy quyền khởi kiện vụ án tranh chấp về tài sản chung của dòng họ, nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của dòng họ. Theo hướng dẫn trong nghị quyết thì do dòng họ không có tư cách pháp nhân nên không thể là nguyên đơn khởi kiện vụ án dân sự cũng như tập thể như chi, nhánh, hội đồng gia tộc không được quyền khởi kiện. Như vậy nguyên đơn trong vụ án tranh chấp tài sản chung của dòng họ phải là cá nhân. Bị đơn trong vụ kiện tranh chấp là cá nhân thành viên dòng họ hoặc là người ngoài họ nhưng có liên quan đến tài sản chung của dòng họ.Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án tranh chấp về tài sản chung của dòng là những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án cho dù họ không phải là nguyên đơn hoặc bị đơn. Người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan có thể là người trong dòng họ hoặc không phải là thành viên dòng họ.Theo hướng dẫn trong nghị quyết thì tòa án có thể nhập hai hoặc nhiều vụ án tranh chấp về tài sản chung của dòng họ vào giải quyết trong cùng một vụ án khi đáp ứng đủ các điều kiện sau: Việc nhập các vụ án tranh chấp vào giải quyết trong cùng một vụ án phải đảm bảo tuân thủ đúng pháp luật; những yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn phải có liên quan đến tài sản chung của dòng họ; quá trình nhập vụ án không gây ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của các bên liên quan trong vụ án tranh chấp tài sản chung của dòng họ.Luật Bright Legal xin tiếp nhận yêu cầu tư vấn của quý khách hàng thông qua số hotline: 0906.219.525 hoặc email: [email protected]. Xin trân trọng cảm ơn!