Quy định của pháp luật về việc giải quyết yêu cầu ly hôn khi không có đăng ký kết hôn
Quy định của pháp luật về việc giải quyết yêu cầu ly hôn khi không có đăng ký kết hôn
Giải quyết yêu cầu ly hôn khi không đăng kí kết hôn là vấn đề tưởng chừng mới mẻ nhưng trên thực tế vẫn không ít trường hợp xảy ra. Do các nguyên nhân khác nhau mà nhiều người chung sống với nhau, xây dựng gia đình, tạo lập tài sản chung nhưng lại không tiến hành đăng ký kết hôn. Khi xảy ra mâu thuẫn, họ muốn chấm dứt quan hệ hôn nhân thì phải giải quyết như thế nào? Liệu Tòa án có chấp nhận giải quyết hay không? Cùng Luật Bright Legal tìm hiểu thông tin chi tiết qua bài viết sau.
Quy định của pháp luật về trường hợp sống chung như vợ chồng không đăng ký kết hôn
Pháp luật có công nhận hôn nhân thực tế hay không?
Tại khoản 7 Điều 3 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 đã có nhắc đến trường hợp chung sống như vợ chồng không đăng ký kết hôn là việc nam, nữ tổ chức cuộc sống chung và coi nhau là vợ chồng. Việc kết hôn được coi là hợp pháp khi được được đăng ký và do cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện theo quy định của Luật hôn nhân và gia đình cũng như pháp luật về hộ tịch. Việc nam nữ sống chung với nhau như vợ chồng, không được đăng ký theo quy định thì không có giá trị pháp lý. Như vậy trong trường hợp hai bên nam nữ không tiến hành đăng kí kết hôn theo quy định của pháp luật, cuộc hôn nhân đó không có giá trị pháp lý. Lúc này, nếu muốn kết thúc cuộc sống hôn nhân, hậu quả sẽ được giải quyết theo quy định đối với trường hợp nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn.
Hôn nhân thực tế hiện nay có rất nhiều quan điểm khác nhau về vấn đề này. Tuy nhiên, theo Tòa dân sự Tòa án nhân dân tối cao, hôn nhân thực tế phải đáp ứng được cả hai điều kiện về hình thức và nội dung như sau.
Về hình thức hôn nhân thực tế
Thời điểm ai bên chung sống với nhau như vợ chồng phải xảy ra trước ngày 03 tháng 01 năm 1987 mà không đăng ký kết hôn.
Về nội dung hôn nhân thực tế
Nam, nữ phải tuân thủ đầy đủ điều kiện kết hôn theo quy định của Luật Hôn nhân gia đình năm 1960. Ngoại trừ những trường hợp cán bộ miền Nam tập kết ra Bắc trước giải phóng, lấy tiếp vợ 2 đã có thông tư số 60 ngày 22/02/1978 của Tòa án nhân dân tối cao có hướng dẫn như sau: người chồng và hai người vợ có thể thoả thuận chung sống. Tòa án sẽ không phải huỷ hôn nhân lần thứ hai mà sẽ tiến hành huỷ hôn nhân trong trường hợp có yêu cầu của một hoặc cả hai người vợ.
Như vậy, trong trường hợp này, xét về yếu tố thời gian và điều kiện thì hôn nhân thực tế dù không đăng ký kết hôn nhưng đây là trường hợp vẫn được pháp luật công nhận. Chính vì thế mà việc ly hôn từ hôn nhân thực tế sẽ được giải quyết như vụ việc ly hôn có đăng ký kết hôn bình thường.
Giải quyết hậu quả của việc ly hôn khi không có đăng ký kết hôn
Điều 14 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định liên quan đến phương án giải quyết hậu quả của việc nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng không đăng ký kết hôn như sau:
Nam, nữ nếu có đủ điều kiện kết hôn theo quy định của Luật này mà chung sống với nhau như vợ chồng nhưng không đăng ký kết hôn thì không làm phát sinh quyền, nghĩa vụ giữa vợ và chồng. Những phát sinh từ việc sống chung như vợ chồng đó là quyền, nghĩa vụ đối với con, tài sản, nghĩa vụ và hợp đồng giữa các bên được giải quyết theo quy định tại Điều 15 và Điều 16 của Luật hôn nhân và gia đình.
Trong trường hợp nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng nhưng sau đó thực hiện việc đăng ký kết hôn theo quy định của pháp luật, lúc này quan hệ hôn được xác lập và được pháp luật công nhận tính từ thời điểm đăng ký kết hôn.
Tòa án thụ lý yêu cầu ly hôn khi không đăng ký kết hôn như thế nào?
Về việc thụ lý đơn yêu cầu ly hôn trong trường hợp này được quy định khoản 2 Điều 53 Luật Hôn nhân và gia đình 2014. Trường hợp nam, nữ không đăng ký kết hôn mà có yêu cầu ly hôn thì Tòa án vẫn thụ lý để giải quyết, đồng thời sẽ tuyên bố không công nhận quan hệ vợ chồng theo quy định tại khoản 1 Điều 14 của Luật này; nếu có yêu cầu về con và tài sản thì giải quyết theo quy định tại Điều 15 và Điều 16 của Luật này”.
Cũng tại khoản 4 Điều 3 Thông tư liên tịch 01/2016/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP có quy định thêm: Trong trường hợp nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng mà không có đăng ký kết hôn và có yêu cầu hủy việc kết hôn trái pháp luật hoặc yêu cầu ly hôn thì Tòa án thụ lý đơn yêu cầu để giải quyết. Cách giải quyết lúc này sẽ áp dụng Điều 9 và Điều 14 của Luật Hôn nhân và gia đình để tiến hành tuyên bố không công nhận quan hệ hôn nhân giữa họ. Nếu trong đơn có yêu cầu Tòa án giải quyết về quyền, nghĩa vụ của cha, mẹ, con; quan hệ tài sản, nghĩa vụ và hợp đồng giữa các bên thì giải quyết theo quy định tại Điều 15 và Điều 16 của Luật hôn nhân và gia đình.
Ai là người có quyền yêu cầu tòa án giải quyết ly hôn?
Điều 51 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định quyền yêu cầu giải quyết ly hôn như sau:
Vợ, chồng hoặc cả hai người đều quyền yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn;
Ngoại trừ vợ, chồng thì cha, mẹ, người thân thích khác cũng có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn. Trường hợp này xảy ra khi một bên vợ, chồng do bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi của mình, đồng thời cũng là nạn nhân của bạo lực gia đình do người chồng, vợ của họ gây ra làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính mạng, sức khỏe, tinh thần của họ.
Quyền yêu cầu ly hôn của người chồng bị hạn chế trong trường hợp vợ đang có thai, sinh con hoặc đang nuôi con dưới 12 tháng tuổi. Tức là người chồng không được quyền yêu cầu ly hôn trong trường hợp này, nếu muốn ly hôn thì vợ là người có quyền yêu cầu.
Giải quyết quyền và nghĩa vụ đối với con cái
Điều 15 và Điều 16 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định về quyền và nghĩa vụ đối với con cái như sau:
Quyền, nghĩa vụ giữa nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng và con được giải quyết theo quy định về quyền, nghĩa vụ của cha mẹ và con trong luật hôn nhân gia đình cũng như những điều luật có liên quan khác.
Giải quyết vấn đề tài sản
Quan hệ tài sản, cũng như nghĩa vụ, hợp đồng của nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn được giải quyết dựa theo sự thỏa thuận giữa các bên. Nếu các bên không có sự thỏa thuận, thỏa thuận không được thì giải quyết theo quy định của Bộ luật dân sự và các quy định khác của pháp luật có liên quan.
Nguyên tắc giải quyết quan hệ tài sản trong trường hợp này phải bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của phụ nữ và con; những công việc khác có liên quan để duy trì đời sống chung được coi như lao động có thu nhập.
Tài sản chung của vợ chồng được chia đôi và có tính đến các yếu tố sau đây:
- Hoàn cảnh của của vợ, chồng và gia đình;
- Mức độ đóng góp của vợ, chồng vào việc tạo lập, duy trì và phát triển khối tài sản chung. Lao động của vợ, chồng trong gia đình như nội nợ hay các lao động để duy trì cuộc sống chung đều được coi như lao động có thu nhập;
- Phân chia tài sản phải hướng tới bảo vệ lợi ích chính đáng của mỗi bên trong sản xuất, kinh doanh và nghề nghiệp. Sau ly hôn vẫn tạo điều kiện để các bên tiếp tục lao động tạo thu nhập;
- Có tính đến yếu tố lỗi của mỗi bên trong vi phạm quyền, nghĩa vụ của vợ chồng.
Tài sản chung của vợ chồng sẽ được phân dựa trên hiện vật, nếu không chia được bằng hiện vật thì chia theo giá trị. Nếu bên nào nhận phần tài sản bằng hiện vật có giá trị lớn hơn phần mình được hưởng thì thanh toán phần chênh lệch lại cho bên kia.
Tài sản riêng của ai thì thuộc quyền sở hữu của người đó, trừ trường hợp hai bên đã thỏa thuận nhập tài sản riêng vào tài sản chung theo quy định.
Trong trường hợp có sự trộn lẫn, sát nhập giữa tài sản riêng với tài sản chung nếu có yêu cầu chia lại thì được thanh toán phần giá trị tài sản của mình đóng góp vào khối tài sản đó, trừ trường hợp vợ chồng có thỏa thuận khác.
Nội dung nêu trên là phần tư vấn của chúng tôi dành cho khách hàng của Luật Bright Legal. Nếu còn vướng mắc hay cần hỗ trợ tư vấn thủ tục pháp lý khác có liên quan, quý khách có thể liên hệ với chúng tôi để được giải đáp nhanh nhất.
Quy định của pháp luật về trường hợp sống chung như vợ chồng không đăng ký kết hôn
Pháp luật có công nhận hôn nhân thực tế hay không?
Tại khoản 7 Điều 3 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 đã có nhắc đến trường hợp chung sống như vợ chồng không đăng ký kết hôn là việc nam, nữ tổ chức cuộc sống chung và coi nhau là vợ chồng. Việc kết hôn được coi là hợp pháp khi được được đăng ký và do cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện theo quy định của Luật hôn nhân và gia đình cũng như pháp luật về hộ tịch. Việc nam nữ sống chung với nhau như vợ chồng, không được đăng ký theo quy định thì không có giá trị pháp lý. Như vậy trong trường hợp hai bên nam nữ không tiến hành đăng kí kết hôn theo quy định của pháp luật, cuộc hôn nhân đó không có giá trị pháp lý. Lúc này, nếu muốn kết thúc cuộc sống hôn nhân, hậu quả sẽ được giải quyết theo quy định đối với trường hợp nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn.
Hôn nhân thực tế hiện nay có rất nhiều quan điểm khác nhau về vấn đề này. Tuy nhiên, theo Tòa dân sự Tòa án nhân dân tối cao, hôn nhân thực tế phải đáp ứng được cả hai điều kiện về hình thức và nội dung như sau.
Về hình thức hôn nhân thực tế
Thời điểm ai bên chung sống với nhau như vợ chồng phải xảy ra trước ngày 03 tháng 01 năm 1987 mà không đăng ký kết hôn.
Về nội dung hôn nhân thực tế
Nam, nữ phải tuân thủ đầy đủ điều kiện kết hôn theo quy định của Luật Hôn nhân gia đình năm 1960. Ngoại trừ những trường hợp cán bộ miền Nam tập kết ra Bắc trước giải phóng, lấy tiếp vợ 2 đã có thông tư số 60 ngày 22/02/1978 của Tòa án nhân dân tối cao có hướng dẫn như sau: người chồng và hai người vợ có thể thoả thuận chung sống. Tòa án sẽ không phải huỷ hôn nhân lần thứ hai mà sẽ tiến hành huỷ hôn nhân trong trường hợp có yêu cầu của một hoặc cả hai người vợ.
Như vậy, trong trường hợp này, xét về yếu tố thời gian và điều kiện thì hôn nhân thực tế dù không đăng ký kết hôn nhưng đây là trường hợp vẫn được pháp luật công nhận. Chính vì thế mà việc ly hôn từ hôn nhân thực tế sẽ được giải quyết như vụ việc ly hôn có đăng ký kết hôn bình thường.
Giải quyết hậu quả của việc ly hôn khi không có đăng ký kết hôn
Điều 14 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định liên quan đến phương án giải quyết hậu quả của việc nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng không đăng ký kết hôn như sau:
Nam, nữ nếu có đủ điều kiện kết hôn theo quy định của Luật này mà chung sống với nhau như vợ chồng nhưng không đăng ký kết hôn thì không làm phát sinh quyền, nghĩa vụ giữa vợ và chồng. Những phát sinh từ việc sống chung như vợ chồng đó là quyền, nghĩa vụ đối với con, tài sản, nghĩa vụ và hợp đồng giữa các bên được giải quyết theo quy định tại Điều 15 và Điều 16 của Luật hôn nhân và gia đình.
Trong trường hợp nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng nhưng sau đó thực hiện việc đăng ký kết hôn theo quy định của pháp luật, lúc này quan hệ hôn được xác lập và được pháp luật công nhận tính từ thời điểm đăng ký kết hôn.
Tòa án thụ lý yêu cầu ly hôn khi không đăng ký kết hôn như thế nào?
Về việc thụ lý đơn yêu cầu ly hôn trong trường hợp này được quy định khoản 2 Điều 53 Luật Hôn nhân và gia đình 2014. Trường hợp nam, nữ không đăng ký kết hôn mà có yêu cầu ly hôn thì Tòa án vẫn thụ lý để giải quyết, đồng thời sẽ tuyên bố không công nhận quan hệ vợ chồng theo quy định tại khoản 1 Điều 14 của Luật này; nếu có yêu cầu về con và tài sản thì giải quyết theo quy định tại Điều 15 và Điều 16 của Luật này”.
Cũng tại khoản 4 Điều 3 Thông tư liên tịch 01/2016/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP có quy định thêm: Trong trường hợp nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng mà không có đăng ký kết hôn và có yêu cầu hủy việc kết hôn trái pháp luật hoặc yêu cầu ly hôn thì Tòa án thụ lý đơn yêu cầu để giải quyết. Cách giải quyết lúc này sẽ áp dụng Điều 9 và Điều 14 của Luật Hôn nhân và gia đình để tiến hành tuyên bố không công nhận quan hệ hôn nhân giữa họ. Nếu trong đơn có yêu cầu Tòa án giải quyết về quyền, nghĩa vụ của cha, mẹ, con; quan hệ tài sản, nghĩa vụ và hợp đồng giữa các bên thì giải quyết theo quy định tại Điều 15 và Điều 16 của Luật hôn nhân và gia đình.
Ai là người có quyền yêu cầu tòa án giải quyết ly hôn?
Điều 51 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định quyền yêu cầu giải quyết ly hôn như sau:
Vợ, chồng hoặc cả hai người đều quyền yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn;
Ngoại trừ vợ, chồng thì cha, mẹ, người thân thích khác cũng có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn. Trường hợp này xảy ra khi một bên vợ, chồng do bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi của mình, đồng thời cũng là nạn nhân của bạo lực gia đình do người chồng, vợ của họ gây ra làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính mạng, sức khỏe, tinh thần của họ.
Quyền yêu cầu ly hôn của người chồng bị hạn chế trong trường hợp vợ đang có thai, sinh con hoặc đang nuôi con dưới 12 tháng tuổi. Tức là người chồng không được quyền yêu cầu ly hôn trong trường hợp này, nếu muốn ly hôn thì vợ là người có quyền yêu cầu.
Giải quyết quyền và nghĩa vụ đối với con cái
Điều 15 và Điều 16 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định về quyền và nghĩa vụ đối với con cái như sau:
Quyền, nghĩa vụ giữa nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng và con được giải quyết theo quy định về quyền, nghĩa vụ của cha mẹ và con trong luật hôn nhân gia đình cũng như những điều luật có liên quan khác.
Giải quyết vấn đề tài sản
Quan hệ tài sản, cũng như nghĩa vụ, hợp đồng của nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn được giải quyết dựa theo sự thỏa thuận giữa các bên. Nếu các bên không có sự thỏa thuận, thỏa thuận không được thì giải quyết theo quy định của Bộ luật dân sự và các quy định khác của pháp luật có liên quan.
Nguyên tắc giải quyết quan hệ tài sản trong trường hợp này phải bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của phụ nữ và con; những công việc khác có liên quan để duy trì đời sống chung được coi như lao động có thu nhập.
Tài sản chung của vợ chồng được chia đôi và có tính đến các yếu tố sau đây:
- Hoàn cảnh của của vợ, chồng và gia đình;
- Mức độ đóng góp của vợ, chồng vào việc tạo lập, duy trì và phát triển khối tài sản chung. Lao động của vợ, chồng trong gia đình như nội nợ hay các lao động để duy trì cuộc sống chung đều được coi như lao động có thu nhập;
- Phân chia tài sản phải hướng tới bảo vệ lợi ích chính đáng của mỗi bên trong sản xuất, kinh doanh và nghề nghiệp. Sau ly hôn vẫn tạo điều kiện để các bên tiếp tục lao động tạo thu nhập;
- Có tính đến yếu tố lỗi của mỗi bên trong vi phạm quyền, nghĩa vụ của vợ chồng.
Tài sản chung của vợ chồng sẽ được phân dựa trên hiện vật, nếu không chia được bằng hiện vật thì chia theo giá trị. Nếu bên nào nhận phần tài sản bằng hiện vật có giá trị lớn hơn phần mình được hưởng thì thanh toán phần chênh lệch lại cho bên kia.
Tài sản riêng của ai thì thuộc quyền sở hữu của người đó, trừ trường hợp hai bên đã thỏa thuận nhập tài sản riêng vào tài sản chung theo quy định.
Trong trường hợp có sự trộn lẫn, sát nhập giữa tài sản riêng với tài sản chung nếu có yêu cầu chia lại thì được thanh toán phần giá trị tài sản của mình đóng góp vào khối tài sản đó, trừ trường hợp vợ chồng có thỏa thuận khác.
Nội dung nêu trên là phần tư vấn của chúng tôi dành cho khách hàng của Luật Bright Legal. Nếu còn vướng mắc hay cần hỗ trợ tư vấn thủ tục pháp lý khác có liên quan, quý khách có thể liên hệ với chúng tôi để được giải đáp nhanh nhất.
Bạn vừa đọc bài viết Quy định của pháp luật về việc giải quyết yêu cầu ly hôn khi không có đăng ký kết hôn thuộc trang Dân sự trên website: brl.vn. Hẹn gặp bạn ở những bài viết sau.
Nguyễn Ngọc Giang
